Υπεραγία Θεοτόκος Παλαιοκαστρίτσας

Το μοναστήρι της Παλαιοκαστρίτσας κτίστηκε σύμφωνα με μία παλαιά επιγραφή που έχει στην είσοδό του το έτος 1228. Όμως η ιστορική έρευνα εντοπίζει την αρχή της ύπαρξής του στα μέσα του 15^ου αι. Αφορμή για τη δημιουργία του δόθηκε, όπως διασώζει η παράδοση, με την εύρεση της εικόνας με τη μορφή της Υπεραγίας Θεοτόκου.

Το όνομα «Παλαιοκαστρίτισσα» πήρε η Ι. Μονή από ένα φυσικό κάστρο το οποίο χρησίμευε ως προμαχώνας της τότε κατοικημένης περιοχής.

Η Μονή έκτοτε έγινε σημείο των 39 χωριών που συνέβαλαν στην ίδρυσή της και που αποτελούσαν τις τότε επαρχίες, Κάτω Μέσης, Αρχαγγέλου και Κάτω Γύρου. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το μοναστήρι της Παλαιοκαστρίτσας ανήκε στην κατηγορία των κτητορικών – συναδελφικών. Από τους κτήτορες εκλεγόταν μία ολιγομελής επιτροπή που ονομαζόταν «Κυβερνήτες του Μοναστηριού» και μαζί με τον Πρωτοπαπά της περιοχής αποφάσιζαν για όλα τα θέματα λειτουργία της Μονής. Αυτοί διόριζαν και «εκ περιτροπής» τον Ηγούμενο, μεταξύ των ιερομονάχων που κατάγονταν από τα χωριά που είχαν κτητορικό δικαίωμα.

Στη Μονή διασώζονται αξιόλογες εικόνες κυρίως κρητικής τεχνοτροπίας που ανάγονται μεταξύ του 15^ου με 18^ου αι. Ενδεικτικά αναφέρουμε την εικόνα της Κοιμήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου του Εμμ. Λαμπράδου (τέλη 16^ου ή αρχές 17^ουαι.), τις εικόνες του Γεωργίου Χρυσολωρά (μέσα 18^ου αι), καθώς και την εικόνα που βρίσκεται στο Δεσποτικό, την Παναγία στον τύπο της Σκοπιώτισσας, η οποία είναι ζωγραφισμένη σε δέρμα βοός και φέρει χρονολογία 1494, αλλά σύμφωνα με ειδικούς είναι έργο του 18^ου αι.

Πολλά ακόμη σημαντικά κειμήλια μπορεί να δει ο επισκέπτης και εκτός του καθολικού στο μουσείο που διαθέτει η Μονή.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι στη Μονή έμεινε εξόριστος, ένεκα της εμπλοκής του στα «Μακρακικά», για τέσσερα περίπου χρόνια ο Θεολόγος – Αρχιμανδρίτης Ευσέβιος Ματθαιόπουλος, ιδρυτής της Αδελφότητας Θεολόγων «Η Ζωή».

Η Ιερά Μονή πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου εορτή της Κοιμήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου και της Ζωοδόχου Πηγής, την Παρασκευή της Διακαινησίμου.