ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ
ΑΠΟ ΤΟ 1480 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
Στην Κέρκυρα και γενικότερα στα Επτάνησα εκτός από τους Ενοριακούς και τους κτητορικούς Ιερούς Ναούς υπάρχει και μια Τρίτη κατηγορία Ναών, που ονομάζονται « Συναδελφικοί » ή « Συντεχνιακοί ».
Τους Ναούς της τρίτης αυτής κατηγορίας έχτιζαν με συνεισφορές χρημάτων ή και προσωπική εργασία πολλές οικογένειες μαζί ή και συντεχνίες ( π.χ. των υποδηματοποιών, των ραπτών, των κρεοπωλών κλπ.) με ένθεο ζήλο επικαλούμενοι το έλεος του Θεού, με την επιθυμία να μνημονεύονται οι συγγενείς τους και θερμή παράκληση στο Θεό να συγχωρήσει τις αμαρτίες τους.
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, κτίσμα μνημείο του 15ου αιώνος στην πόλη της Κέρκυρας, είναι συναδελφικός. Συγκεκριμένα ιδρύθηκε από οικογένειες, που ανήκαν στην ανώτερη τότε τάξη των ΄΄ευγενών΄΄, οι οποίες ζήτησαν και έλαβαν την σχετική άδεια από τον Μεγάλο Πρωτοπαπά, ο οποίος τότε εκπροσωπούσε τον ορθόδοξο Ελληνικό Κλήρο. Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι οι Ανδηγαυοί κατακτητές είχαν εκθρονίσει τον Ορθόδοξο Αρχιεπίσκοπο και στην θέση του είχαν τοποθετήσει Λατίνο Αρχιεπίσκοπο. Οι δε ορθόδοξοι διοικούνταν από τον Μεγάλο Πρωτοπαπά. Για τούτο κατά την διάρκεια της Ενετοκρατίας, όσοι ορθόδοξοι ήθελαν να χειροτονηθούν κληρικοί, πήγαιναν στην απέναντι ακτή της τουρκοκρατούμενης Ελλάδος και εχειροτονούντο από Ορθοδόξους Αρχιερείς.
Η κανονικότητα αποκαταστάθηκε μετά από αιώνες και συγκεκριμένα το 1800, όταν έφυγαν οι Καθολικοί κατακτητές και ήρθαν στη Κέρκυρα οι Ορθόδοξοι Ρώσοι.
Ο Μεγάλος λοιπόν Πρωτοπαπάς «της περιφήμου πόλεως των Κορυφών» το 1480 έδωσε την άδεια και κτίστηκε ο Ναός αυτός εις το όνομα του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και της Αγίας Παρασκευής. (Αργότερα το 1710 αφιερώθηκε και εις το όνομα του Αγίου Διονυσίου Αρχιεπισκόπου Αιγίνης και προστάτου Ζακύνθου).
Ο Ναός αυτός επί πολλά χρόνια διετέλεσε Καθεδρικός Ναός των Μεγάλων της Κερκύρας Πρωτοπαπάδων και προμάχων των Ελληνορθοδόξων παραδόσεων, τις οποίες προσπαθούσαν να εξαφανίσουν οι αλλοεθνείς ετερόδοξοι κατακτητές. Εις τον Ιερόν Ναό ιεράτευσε και δίδαξε ο διαπρεπέστερος των Μεγάλων Πρωτοπαπάδων Παναιδεσιμώτατος Αναστάσιος Αυλωνίτης.
Επίσης εις τον Ιερόν Ναόν ιεράτευσε για πολλά χρόνια ο μεγάλος Διδάσκαλος του υποδούλου Γένους, ο Κερκυραίος Νικηφόρος Θεοτόκης, συγγραφέας διαπρεπής και περίφημος εκκλησιαστικός ρήτορας (1736- 1805), ο οποίος λόγω της λαμπρής του φυσιογνωμίας κατόπιν είχε προσκληθεί εις την Ρωσσίαν από την Αυτοκράτειρα Αικατερίνη την Β.΄ Εκεί εχειροτονήθη Αρχιεπίσκοπος Σλαβενίου και Χερσώνος και κατόπιν ετοποθετήθη Αρχιεπίσκοπος Αστραχανίου και Σταυρουπόλεως και απέθανεν εις την Μόσχαν.
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννου το 1712 με διάταγμα του Βαΐλου ( Ενετού Διοικητού) της νήσου έπαψε να είναι Καθεδρικός Ναός διότι ωρίσθη τον Ναό του Ταξιάρχη, ο οποίος ευρίσκετο εις την συνοικία Καμπιέλο και κατεστράφη ολοσχερώς με τους βομβαρδισμούς του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Ναός είναι τετράπλευρος κυβικός, ρυθμού αυστηρώς των Βασιλικών στοών, περιβάλλεται με νάρθηκα από τρεις πλευρές, νοτία, βορεία και δυτική. Εις τον Βόρειο Νάρθηκα σώζονται τοιχογραφίες αγνώστου αγιογράφου παρωχημένης εποχής. Εις τις τοιχογραφίες αυτές απεικονίζονται, η φιλοξενία του Αβραάμ, ο Άγιος Αθανάσιος Πατριάρχης Αλεξανδρείας και ο Άγιος Δημήτριος.
Επίσης, τόσον ο Βόρειος όσο και ο Νότιος τοίχος του Ναού καλύπτονται από τοιχογραφίες που απεικονίζουν προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης και ανάγονται στην περίοδο ( 1450 – 1550) της ακμής των τοιχογραφιών.
Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας ο Νάρθηκας χρησίμευε ως κοιμητήριο των μελών της Αδελφότητος. Σήμερα σώζονται αρκετά μνήματα, μεταξύ των οποίων και ενός Ρώσου πλοιάρχου, της συνοδείας του Ναυάρχου Ουσακώφ, ο οποίος πέθανε στην Κέρκυρα κατά το έτος 1799 από χολέρα.
Εις τον περίβολο του Ναού εθάπτοντο οι ενορίτες. Ο περίβολος αυτός εξετείνετο κατά μήκος του Ιερού Ναού, εις την σημερινή οδό Νικηφόρου Θεοτόκη.
Εις τον Νότιον Νάρθηκα ευρίσκεται τάφος και πλάκα εντοιχισμένη με τα κάτωθι στοιχεία « ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ Ο ΙΕΡΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ». Προφανώς πρόκειται περί εναρέτου , δραστηρίου και πολύ σεβασμίου εφημερίου του Ιερού Ναού.
To έτος 1710 o Nαός ανακαινίστηκε ριζικά. Τότε η αδελφότης – παροικία των Ζακυνθίων της Κέρκυρας, επειδή επιθυμούσε να εγκαταστήσει σε ένα Ναό της Πόλεως την εικόνα του άρτι αγιοποιηθέντος Αγίου Διονυσίου Αρχιεπισκόπου Αιγίνης του θαυματουργού, ήλθε σε συνεννόηση με τους « Κουμεσίους » (Επιτρόπους) του Ιερού Ναού του Τιμίου Προδρόμου Πόλεως προκειμένου να τιμήσουν τον ΄Αγιον τους εις κεντρικόν Ιερόν Ναόν της Πόλεως. Προς τούτο κατέβαλε σημαντικότατο ποσόν δια την ανακαίνιση. Κατασκεύασαν νέο τέμπλο από Κερκυραϊκό μάρμαρο, αφού πρώτα κατεδάφισαν το παλαιό το τοιχογραφημένο.
Κατασκεύασαν νέα Αγία Τράπεζα και επλάτυναν την κόγχη του Ιερού, πρόσθεσαν γυναικωνίτη. Ακόμη εις τον τρίτο (δυτικόν) νάρθηκα δημιούργησαν τρεις αψίδες εις την θέσιν του τοίχου, που εχώριζε τον νάρθηκα από τον κυρίως Ναό.
Επίσης πρόσθεσαν ύψος εις τον Ναό κατά 1,60 μέτρα. Όταν έγιναν όλα αυτά τα έργα, έπαυσε η συνήθεια να θάπτουν νεκρούς μέσα στο Νάρθηκα. Από τότε ο Ιερός Ναός τιμάται και εις το όνομα του Αγίου Διονυσίου του Ζακυνθίου, ο οποίος κατέλαβε την θέση, εις την οποίαν ευρίσκετο τοποθετημένη η εικόνα της Αγίας Παρασκευής.
ΚΕΙΜΗΛΙΑ – ΕΙΚΟΝΕΣ
Φυσική συνέπεια της ανυψώσεως του Nαού ήταν η κατασκευή νέας οροφής (Ουρανίας) και η σχετική νέα αγιογράφηση της από τον διαπρεπή Κερκυραίο Ζωγράφο Σπυρίδωνα Σπεράντζα ο οποίος το 1773 αγιογράφησε ΄΄ιστόρησε΄΄ τους τέσσερις Ευαγγελιστές με κεντρική την μεγάλη εικόνα της αποτομής της Τιμίας κεφαλής του Ιωάννου του Προδρόμου σχήματος ωοειδούς (οβάλ).
Το τέμπλο είναι κατασκευασμένο από Συνιώτικο Κερκυραϊκό μάρμαρο.
Τα δεσποτικά και οι εικόνες του τέμπλου είναι έργα των γνωστών και καλυτέρων αγιογράφων της λεγομένης Επτανησιακής Σχολής Χρυσολωρά και Τζένου. Τα βημόθυρα είναι του Εμμανουήλ Τζάννε. Το άβατον του Ιερού το φυλάσσουν όχι λειτουργικοί Ιεράρχες όπως συνηθίζεται σε όλους τους Ιερούς Ναούς αλλά δύο μεγαλομάρτυρες, ο Άγιος Μεγαλομάρτυς Δημήτριος ο μυροβλύτης και ο Άγιος Γοβδελάας ο Πολύαθλος διότι ο Ιερός Ναός τιμάτε σε δύο μεγαλομάρτυρας, τον Άγιον Ιωάννην τον Πρόδρομο και την Αγίαν Οσιοπαρθενομάρτυρα Παρασκευή, αμφοτέρους αποκεφαλισθέντας.
Κάτω από τις Δεσποτικές εικόνες υπάρχουν τέσσαρες εικόνες με θέματα την ζωή του Τιμίου Προδρόμου, έργα λίαν αξιολόγου λαϊκού ζωγράφου.
Η Αγία Τράπεζα καλύπτεται από κουβούκλιο (κιβώριο), το οποίο στηρίζεται σε τέσσερις κίονες . Πάνω στην Αγία Τράπεζα βρίσκεται ένα περίφημο Αρτοφόρι Ρωσικής Τέχνης.
΄Εχει επίσης ο Ιερός Ναός ωραιότατες φορητές εικόνες, όπως του Επιταφίου, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας, της Δεήσεως, της Παναγίας με το μελανό μαφόριο μοναδικής τεχνοτροπίας, του Μυστικού Δείπνου και του Ιερού Νιπτήρος από χέρια πολύ αξιολόγου αγιογράφου . Επίσης μικρό τεμάχιο Τιμίου
Ξύλου και Σταυρούς ευλογίας λεπτής τέχνης, αργυρόν δισκοπότηρον, που έχει στη βάση του σκαλιστούς τους τέσσαρας Ευαγγελιστάς και ανάγλυφον παράσταση του Μυστικού Δείπνου επί της βάσεως του κρατήρος. Υπάρχει επίσης λάρνακα, στην οποία φυλάσσονται λείψανα του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού. Πάνω από το Δεσποτικό Θρόνο ευρίσκεται τοποθετημένος Εσταυρωμένος έργο του περίφημου αγιογράφου Σπυρίδωνος Σπεράντζα.
Εις ειδική προθήκη εκτίθεται Ιερατική στολή του Νικηφόρου Θεοτόκη και ο επιστήθιος αυτού σταυρός. Εις τον Ιερόν Ναόν φυλάσσονται δύο ακόμη ιερατικές στολές Ρωσικής προελεύσεως καθώς και μια διακονική, τις οποίες εδώρισε στον Ιερόν Ναόν ο Νικηφόρος Θεοτόκης την περίοδο που ήταν στην Ρωσία .
Ο Άμβωνας βρίσκεται όχι στο αριστερό, όπως είναι συνήθεια να βρίσκονται οι άμβωνες, αλλά στο δεξί μέρος του Ναού. Τοποθετήθηκε δε σ΄ αυτό το μέρος κατά παράκληση του εφημερίου και ιεροκήρυκα του Ναού μεγάλου Κερκυραίου και Διδάχου Νικηφόρου Θεοτόκη, διότι, όταν ομιλούσε, το πλήθος ήταν τόσο μεγάλο, ώστε γέμιζε ο Ναός, ο Νάρθηκας αλλά και η πλατεία. Για να ακούεται λοιπόν από όλους το κήρυγμα του έπρεπε να βλέπει προς την πλατεία και όχι να έχει τα νώτα του εστραμμένα, στην Αγία Τράπεζα όπως όταν ομιλούσε από την Ωραία Πύλη. Πρέπει να τονισθεί ότι τον χαρισματικόν αλλά και συνετόν ιεροκήρυκα παρακολουθούσαν με σεβασμό όχι μόνον ορθόδοξοι αλλά και αλλόδοξοι και αλλόθρησκοι.
Επάνω στον Άμβωνα είναι τοποθετημένος ένας ωραιότατος ξυλόγλυπτος δικέφαλος αετός.
Το 1817 η αδελφότητα είχε 200 Οικογένειες, από τις οποίες οι πενήντα ανήκαν στην τάξη των ευγενών όπως του Αβράμη, του Ανδρουτσέλη, του Βούλγαρη, του Θεοτόκη, του Κουαρτάνου, του Καποδίστρια, του Πολυλά, του Δούσμανη, του Ρωμανού, του Χαλικιόπουλου κ.α.
Ο Μουσουργός και συνθέτης του Εθνικού μας Ύμνου Νικόλαος Μάντζαρος – Χαλικιόπουλος εχρημάτισε και επίτροπος του Ναού.
Στον Άγιον Ιωάννην εκκλησιάζονταν κάθε Κυριακή και εορτή ο Εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός, οι Ιωάννης Καποδίστριας, Αυγουστίνος Καποδίστριας , Ιάκωβος Πολυλάς κ. α.
Από το 1693 και μέχρι σήμερα ιεράτευσαν στον Ιερό Ναό ο Μέγας Πρωτοπαπάς Κερκύρας Αναστάσιος Αυλωνίτης (1693 – 1715), ο Ιερομ. Γαβριήλ Σολωμός (1715 – 1735), ο Αρχιμ. Νικηφόρος Θεοτόκης (1757 – 1764 ), ο Αρχιμ. Γρηγόριος Ρεμαντάς (1866 – 1901), ο Πρεσβ. Αρσένιος Λευθεριώτης (1901- 1907), ο Πρεσβ. Σπυρίδων Σάββας (1907 – 1925), ο Πρεσβ. Νικόλαος Καλοδίκης (1926 – 1932), ο Πρωτοπρ. Σεβαστιανός Βασιλάκης (1932 – 1947), ο Πρωτοπρ. Γεώργιος Σαββανής (1947 – 1955) ο Πρωτοπρ. Αλέξανδρος Πουλημάς (1955 – 1958), ο Πρωτοπρ. Ιωάννης Σκιαδόπουλος (1958 – 2002) και σήμερον ο Πρωτοπρ. Αθανάσιος Κοκκινόπουλος (2002 – ).
Το σημερινό κωδωνοστάσιο ανηγέρθη το έτος 1700 εις την θέση όπου υπήρχαν άλλα κωδωνοστάσια παλαιότερα .
Εις τον Ιερόν Ναόν λειτουργεί μικρόν μουσείον με φορητές εικόνες παρωχημένης εποχής και παραδοσιακής τέχνης.
Ο Ιερός Ναός τιμάται επ’ ονόματι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και εορτάζει την 29ην Αυγούστου. Επίσης τιμάται επ’ ονόματι της Αγίας Παρασκευής και εορτάζει την 26ην Ιουλίου και του Αγίου Διονυσίου Πολιούχου και Προστάτου Ζακύνθου και εορτάζει την 17ην Δεκεμβρίου .
Μεταξύ των άλλων εις τον Ιερόν Ναόν φυλάσσονται τέσσερις μεγάλες εικόνες εξαιρετικής τέχνης των εξής Αγίων ήτοι:
1) Της Αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας, ( διά χειρός αγνώστου αγιογράφου ) εξ αφορμής γενομένου θαύματος θεραπείας εις την οικογένεια Αγγελικής Δολιανίτου
2) Του Αγίου μεγαλομάρτυρος Φανουρίου του Νεοφανούς, προστάτου της νήσου Ρόδου ( δια χειρός αγιογράφων Σχολής Καρούσσου) εξ αιτίας θαύματός του, (ύστερα από θερμότατες παρακλήσεις και προσευχές της κυρίας Αγαθής Βλάχου) εφώτισε να επιστρέψει εις την Ορθοδοξία τον πλανηθέντα υιόν της ο οποίος είχε παρασυρθεί από την χιλιαστική αίρεση.
3) Της Αγίας Ειρήνης της Χρυσοβαλάντου (φιλοτεχνηθείσα υπό της αγιογραφικής Σχολής Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Υψούντος Γορτυνίας, Δωρεά Ευσεβών Κερκυραίων) προκειμένου να σταματήσει η προσέλευση Ορθοδόξων Κερκυραίων Συμπολιτών εις την Παλαιοημερολογίτικη Ιερά Μονή Αγίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου στη Λυκόβρυση Αττικής, και
4) Του Αγίου Αθανασίου Αρχιεπισκόπου Χριστιανουπόλεως (επαρχίας Τριφυλίας της Πελοποννήσου) του Κερκυραίου (1664 – 1725), του οποίου η σεπτή μορφή ήταν άγνωστος εις πλείστους Κερκυραίους, φιλοτεχνηθείσα υπό της αγιογραφικής Σχολής Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Υψούντος Γορτυνίας Δωρεά Ευσεβών Κερκυραίων .
Ιερά Λείψανα που υπάρχουν στον Ιερό Ναό του Αγίου Ιωάννου
1] Τεμάχιο Τιμίου Ξύλου
2] τεμάχιο Τιμίου λίθου από τον Φρικτό Γολγοθά
3] τεμάχιο Ιερού Λειψάνου του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου
4] τεμάχιο Ιερού Λειψάνου του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού
5]τεμάχιο Ιερού Λειψάνου του Αγίου Αθανασίου Πατριάρχου Αλεξανδρείας
6] τεμάχιο Ιερού Λειψάνου του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης
7] τεμάχιο Ιερού Λειψάνου του Αγίας Παρασκευής
8]τεμάχιο Ιερού Λειψάνου του Αγίου Αρσενίου Μητροπολίτου Κερκύρας
9] τεμάχιο Ιερού Λειψάνου του Αγίας Ειρήνης
10] Τεμάχιο Ιερού Λειψάνου Αγίου Θεοδώρου Ουσακώφ
11] Τεμάχιο Ιερού Λειψάνου Αγίου Λουκά Ιατρού
12] Ιερα Εμβάδα του Αγίου Διονυσίου Αρχιεπισκόπου Αιγίνης
Προϊστάμενος:
Πρωτοπρεσβύτερος
Αθανάσιος Κοκκινόπουλος
Τηλ. 26610 39316 – Fax: 26610 39356
Κινητό: 6944 183655
